Van weeshuis tot bejaardentehuis
In 1688 koopt Michel Muys, pastoor te Lier het pand in den Bril en wat we nu kennen als ‘ontmoetingscentrum Den Bril’. Het wordt ingericht als weeshuis voor jonge meisjes.
Deze nieuwe instelling wordt ‘de schole van de heer Muys’ genoemd of ‘de Marollen’. Net zoals de benaming in Brussel is ook deze een verbastering van de ‘les Maricolles’, de naam van een nieuw opgerichte kloosterorde. Een zekere Anna Putmans, een devote dame die zich door goede werken en vrome toewijding tot de heilige maagd richtte stichtte deze orde in 1663 . Maricolles op zich is ook al een verbastering van het Latijnse ‘Maricolea’ wat ‘vereerster van Maria’ betekent.
Omstreeks 1855, de juiste datum kennen we niet, verhuist het schooltje van pastoor Muys naar de infirmerie van het Lierse Begijnhof en enkele jaren later komen hier in ‘De Marollen’ in de plaats van jonge weesjes, bejaarde mannen die tot dan in het Sint Jacobsgodshuis aan de Huibrechtstraat vertoefden.
Ongeveer 100 jaar blijft het een godshuis voor bejaarde mannen en later ook voor vrouwen. Zij verhuisden in de jaren 50 van vorige eeuw naar het rusthuis ‘het Paradijs’.
Van Mivas tot theaterzaal
In de gebouwen van den Bril vestigde zich toen de beschutte werkplaats Mivas. En wanneer die dan in 1978 verhuizen naar Plaslaar begint een nieuw, boeiend verhaal…
Dit begint eigenlijk in ‘den Eycken Boom’, een café en oude rederijkerskamer op de Grote Markt. In de 15de eeuw bestond het gebouw al en was het de zetel van de rederijkerskamer ‘De Groeienden Boom’. Met zijn fraaie barokgevel uit 1709 blijft het ook nu nog één van de mooiste gevels van de Grote Markt. Tot de sluiting in 1979 bleef ‘den Eycken Boom’ het lokaal van vele verenigingen, waaronder ook zangmaatschappijen. Met het wegvallen van het lokaal was er plots nood aan nieuwe vergaderruimtes en tegelijk aan een kleine nieuw theaterzaal.
Na een intense zoektocht via politieke paden komen we terecht in de leegstaande lokalen van den Bril waar de Mivas net was weggegaan. Door toedoen van schepen Jaak Theeuws wordt den Bril ter beschikking gesteld van de verenigingen. En het is Toneellabo Arlecchino die als eerste toneelvereniging in een hangar van de Mivas, het bekende stuk ‘Abraham en Samuel’ opvoert (1978).
Ondertussen wordt onder de inspirerende leiding van Wilfried De Voeght, samen met vrijwilligers uit diverse verenigingen helemaal in eigen beheer een nieuw theaterzaaltje gebouwd, net achter de huidige cafetaria. Suz Van Boeckel organiseert er de befaamde ‘Poppentovertrein’ en opnieuw is het Toneellabo Arlecchino dat de spits afbijt in het nieuwe zaaltje met het intieme “Wanneer heb je mijn moeder voor het laatst gezien” van de Britse auteur Christopher Hampton (1982). De andere theaterverenigingen volgen snel met eigen producties.
Adres: Bril 6, 2500 Lier
Website: www.denbril.be
De Spaanse Poort
In 1986 koopt de stad het aangrenzende gebouw ‘De Spaanse Poort’. Zo genoemd omdat tijdens het Spaanse bewind deze ruimte door de Spaanse troepen gebruikt werd. In de loop der geschiedenis is het pand echter voor van alles en nog wat gebruikt en misbruikt: opslagruimte, stallingen, lokaal voor dierenkeuring, dodenhuis, stadsmagazijn, brandweerkazerne en zo meer. In 1950 wordt het gebouw verkocht aan particulieren en nu kwam het terug in handen van de stad.
Na veel lobbywerk door de theaterverenigingen maar opnieuw vooral door de toenmalige voorzitter van Den Bril, Wilfried De Voeght, gaat de stad akkoord om een nieuw theaterzaaltje te bouwen op de plaats van de Spaanse poort. Architect Stijn Peeters tekent een ontwerp voor een zaal met polyvalente opstellingsmogelijkheden, een zogenaamde ‘black box’.
Op 20 februari 2002 wordt -na nog wat perikelen!- de eerste steen gelegd van de nieuwe Lierse theaterzaal, met name De Spaanse Poort.
De black box is een unieke ruimte die plaats biedt aan 99 toeschouwers. Door het concept -groot vierkant met rondom een galerij- zijn er verschillende speelvarianten mogelijk. Onder het speelplateau is een repetitieruimte, er zijn nieuwe toiletten, kleedkamers en douches voor de acteurs en een perfect ingerichte technische ruimte… m.a.w. een theaterruimte om “u” tegen te zeggen!
Ondertussen maakten de drie participerende theatergezelschappen (Lyra toneel, Teater Lier en Toneellabo Arlecchino) in een onderlinge verruimende samenwerking sluitende afspraken over het gebruik van het gezamenlijk technisch materiaal en overleggen strikt over de programmering. Een win-win situatie voor iedereen en niet in het minst voor de toeschouwer.
Maar succes heeft natuurlijk zijn consequenties. Het oude theaterzaaltje is aan renovatie toe. Naast de schitterend uitgeruste Spaanse poort steekt het oude zaaltje schril af. En vooral: de cafetaria is eigenlijk te klein en de illegaal gebouwde ‘koterijen’ (werk- en opslagplaatsen) op de koer van de Mivas moeten verdwijnen. En dan wordt de noodzaak aan een nieuwe, perfecte theaterzaal opeens zeer groot.
De Marollen
Onder leiding van Dirk Nyssen en Jo Cooymans worden gesprekken aangeknoopt met toenmalig schepen van cultuur, Guido Van den Bogaert, om de bestaande cafetaria uit te breiden door het verouderde zaaltje af te breken en op de binnenplaats zelf een nieuwe theaterruimte te bouwen. Het stadsbestuur geeft uiteindelijk haar fiat. Ook de restauratie van de bestaande gebouwen zouden mee in een nieuw masterplan worden opgenomen. Architect Mark Vanhecke ontwerpt de plannen en voorziet twee fases: het restauratiedossier en de nieuwbouw. Voor de restauratie worden subsidies aangevraagd bij monumentenzorg. Na het plotse overlijden van Dirk Nyssen zijn het Jan Verbist en Tom Van Hoof die mee de kar trekken.
Wanneer in 2009 de stad de plannen veel te duur vindt, is er even paniek bij de initiatiefnemers. Doch, problemen zijn er om opgelost te worden… en de drie theaterkringen beslissen samen met de beheerraad van ‘Den Bril’ om een deel van de kosten zelf te dragen: stoelen, schilderwerken, toneeldoeken, theaterinfrastructuur, technische cabine, spots, enz… waardoor het budget voor de stad met een serieuze brok werd verminderd. Op 2 oktober 2011 werd door burgemeester Marleen Vander Poorten de officiële ‘eerste stoelzetting’ – een variant op de eerste steenlegging – ingehuldigd.
Na heel wat hindernissen in het bouwproces werd de nieuwe zaal ‘Marollen’ uiteindelijk officieel geopend op 20 december 2012 door burgemeester Marleen Vander Poorten en cultuurschepen Els Van Weert. Door de vzw ‘Den Bril’ en de 3 residerende toneelkringen werd voor meer dan € 200.000 geïnvesteerd, zonder de werkuren te tellen van montage, schilderen en afwerking, want dit werd allemaal gedaan door een enthousiaste ploeg vrijwilligers. De middelen werden verzameld door jaren zuinig te sparen, door allerlei steunacties (zoals benefietvoorstellingen door bevriende theatermakers) te organiseren en dankzij de vele ‘theaterminded’ sponsors.
Ludo Clockaerts & Jan Verbist